Yeni bir araştırmaya göre Çatalhöyük, yaklaşık 9 bin yıl önce kadınlar tarafından yönetilen bir topluma ev sahipliği yapıyordu.

Euronews'te yer alan habere göre, Konya yakınlarında yer alan ve dünyanın en iyi korunmuş Neolitik yerleşimlerinden biri olarak kabul edilen Çatalhöyük, yaklaşık 9 bin yıl önce kadınlar tarafından yönetilen bir topluma ev sahipliği yapmış olabilir.

Hakemli bilimsel dergi Science'ta yayınlanan yeni bir araştırmada bölgedeki 35 farklı evde bulunan 130’dan fazla iskeletin DNA’sı incelendi. Bu iskeletler, şehrin kerpiç evlerinin altındaki mezar çukurlarında, kadın ve erkek karışık olarak gömülmüş 395 bireyden oluşuyordu. Şehir, yaklaşık MÖ 9000-8000 yılları arasında bin yıldan fazla süreyle kesintisiz olarak yerleşim amaçlı kullanılmıştı.

Çatalhöyük, uzun süredir "Ana Tanrıça kültü" ve kadın figürinleriyle ilişkilendirilse de, bu çalışma ilk kez genetik verilerle anaerkil bir toplum yapısına dair güçlü ipuçları sunuyor.

Genetik bağlar kadınlar üzerinden kurulmuş

Genetikçiler, arkeologlar ve antropologlardan oluşan ekip, 12 yıl boyunca gelişmiş DNA analiz yöntemleri kullanarak iskeletleri inceledi. Bulgulara göre, aynı evde gömülü bireyler arasında biyolojik bağ varsa bu bağ neredeyse her zaman anne tarafından geliyordu. Erkeklerin ise evlilik sonrası eşlerinin evine taşındığı, yani "içgüveysi" sisteminin uygulandığı düşünülüyor.

DNA dizilimleriyle yapılan analizlerde, kız çocuklarının yüzde 70 ila 100 oranında aynı evle ilişkili kaldığı, ancak erkek çocukların genellikle evden ayrıldığı tespit edildi. Araştırmacılar ayrıca kadınlara yönelik beş kat daha fazla mezar eşyası bırakıldığını da belirledi. Bu da kadınların toplumda daha ayrıcalıklı bir konuma sahip olduğunu gösteriyor. 

'Her toplum ataerkil değildir’

Araştırmanın eş yazarı ve Avustralya Wollongong Üniversitesi’nden Dr. Eline Schotsmans, bulguların Batılı ataerkil varsayımları sorgulattığını söyledi: “Her toplumun ataerkil olduğunu varsaymak Batılı bir önyargıdır. Avustralya’daki bazı yerli topluluklar gibi birçok kültürde kimlik, toprak hakları ve sosyal sorumluluklar anne soyundan aktarılır.”

CBS'e göre bu araştırmalar, yalnızca Çatalhöyük’le sınırlı değil. İngiltere’nin güneybatısındaki Dorset bölgesinde bulunan bir Demir Çağı mezarlığında yapılan başka bir çalışmada da benzer sonuçlara ulaşıldı. Bilimsel dergi Nature'da yayınlanan o araştırmaya göre de 57 mezarın üçte ikisi tek bir anne soyuna aitti. Bu da kadınların mülkiyet ve toprak üzerinde söz sahibi olabileceğini gösteriyor. 

Her iki çalışma da toplumsal yapının anaerkil olduğu kültürlerin tarih boyunca var olduğunu ortaya koyuyor. Çatalhöyük örneği, kadının sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamda merkezde olduğu bir düzenin 9 bin yıl önce Anadolu topraklarında geliştiğine işaret ediyor. Araştırmacıların ortak açıklamasında şu cümle öne çıkıyor: “Topluluk kimliğini şekillendiren ana unsur, büyük ihtimalle annelik soyu."